GAP Bölgesi
GAP Bölgesi Adıyaman, Batman, Diyarbakır, Gaziantep, Kilis, Mardin, Siirt, Şanlıurfa ve Şırnak illerini kapsar. Bölgenin yüzölçümü 75.308 km² olup, Türkiye yüzölçümünün yüzde 9,7’sini oluşturur. Bölgenin ilçe sayısı 80, belediye sayısı 195, köy sayısı ise 4.297 dir. GAP Bölgesinin güneyde Suriye ve Irak ile sınırı bulunmaktadır.
Bölge Doğu Toros sıra dağlarının güneyinde yer almakta olup, Suriye sınırında rakım 375 metreden başlayıp, en doğuda 3.358 m’ye kadar yükselir. Bölgenin özellikle “verimli ay” olarak isimlendirilen ve içinden İpek yolu geçen Gaziantep, Diyarbakır ve Mardin illeri arasında kalan bölümü, Doğu ve Kuzeydoğu’daki arazilere göre daha düzgün bir topoğrafraya sahiptir. Bölgenin batısı Akdeniz ikliminin etkisinde kalmakla birlikte bölge genel olarak karasal iklime sahiptir. Yani yazları kurak ve sıcak, kışları ise soğuk ve yağmurlu geçmektedir. Bölgede en yüksek ortalama sıcaklık Temmuz, en düşük ortalama sıcaklık ise Ocak ayında görülmektedir. Bölgenin ortalama maksimum sıcaklığı 30º C’ın üzerindedir. Ortalama minimum sıcaklık ise kuzeydoğu kesimlerde -5º C iken, Nusaybin ve Cizre’de 3º C’de kalmaktadır. Bölgede sonbahar ilk donları genellikle Kasım sonu veya Aralık ayında başlar ve ilkbahar geç donlarının bitişi Mart ayının sonunu bulmaktadır. Nadiren de olsa ısı Ekim ve Nisan ayları arasında da 0º C’nin altına düşmektedir. Güneşlenme süresi kış aylarında ortalama 4 saat, yaz aylarında ise 13 saattir.
Ülkemizde nisbi nem açısından en düşük değerler GAP Bölgesinde görülmekte olup, bölge genelinde %42 ile %65 arasında değişiklik göstermektedir. Yaz aylarında bu miktar %12-30, kış aylarında ise %70-80 değerleri arasında oynar. Yaz aylarında ortalama buharlaşma 1.500-2.500 mm arasında değişmektedir. Yıllık ortalama yağış miktarı kuzeyde 1.000 mm’yi aşarken, Suriye sınırına yakın bölgelerde 300 mm’ye kadar düşmektedir.
Fırat ve Dicle’ nin debileri toplamı 52,94 milyar m³/yıl, ana kol debileri 30 milyar m³ ile 16,7 milyar m³’tür. Fırat ve Dicle nehirleri Türkiye’nin toplam akarsu potansiyelinin %28,5’ini oluşturmaktadır. GAP yer altı suyu potansiyeli ise 1,8 milyar m³/yıl’dır.
Türkiye’de yaklaşık 28 milyon hektar alan işlenmekte olup bu alanın %11,7′ si GAP Bölgesinde yer almaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin arazi varlığı yaklaşık 7,5 milyon hektar olup, bu alanın yaklaşık 3,3 milyon hektarı tarıma elverişli alanlardır.
GAP Bölgesinin işlemeli tarıma elverişli I. II. ve III. Sınıf arazileri toplamı 2,5 milyon ha (toplam GAP alanının %33’ü), IV. Sınıf arazi miktarı ise 649 bin ha’dır. Böylece bölgenin toplam tarım yapılabilecek arazi miktarı 3 milyon ha’ın üzerine ulaşmaktadır (toplam GAP alanının %43,62’sı) Güneydoğu Anadolu Bölgesi toprakları genellikle kireçli ana kayanın özelliklerini taşımaktadır. Bu nedenle Bölge topraklarının büyük bir kısmını verimli “Kırmızı Kahverengi” ve “Kahverengi Toprak” grupları oluştururlar.
GAP Bölgesinin lokomotif sektörü tarımdır. Toplam gayri safi bölgesel üretimin yaklaşık %40’ı tarım sektörü kaynaklıdır.
Bölgede hava, kara ve demiryolu ulaşımı oldukça gelişmiştir. İller arası yolların büyük bir kısmı bölünmüş veya otoban olup, kalan kesimlerde bölünmüş yol yapım çalışmaları sürdürülmektedir. Bölgenin büyük bir kısmının hava ulaşım imkânı olup, Türkiye’nin pek çok bölgesiyle bu yolla her an irtibat halindedir. Bölge ulusal demiryolu ağına Diyarbakır ve Gaziantep hatlarıyla bağlıdır.